Binalarda hasar tespiti nedir ?
Hasar tespiti, meydana gelen deprem gibi afetler sonrası inşaat mühendislerinden oluşan ekiplerin depremin binaya verdiği hasarı, T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenen kriterlere göre gözlemsel olarak değerlendirip hasarsız, hafif hasarlı, orta hasarlı ve ağır hasarlı olarak sınıflandırma işlemidir.
Binalarda hasar tespiti yapının depreme dayanıklılığını test eder mi ?
Karıştırılmaması gereken hususlardan bir tanesi de deprem hasar tespiti binaların depremde gördüğü hasarı sınıflandırmakta olup binaların depreme karşı performansını belirlememektedir. Deprem geçirmemiş binada deprem hasar tespiti yapılmamaktadır. Yeni olabilecek büyük bir depremin yapının taşıyıcı sisteminde oluşturabileceği hasarın veya binanın depreme dayanıklı olup olmadığı tespiti değildir. Binaların depreme karşı performansını belirlemek ve mevcut yönetmeliğe göre değerlendirmek için bilgisayar ortamında binaların performans analizi yapılması gerekmekte ve bu analize göre binanın depreme karşı performansı incelenip sonuçlara göre güçlendirme gerekip gerekmediği analiz edilmektedir.
Hasar tespitinde nelere dikkat edilmez ?
Binaların hasar tespitinde deprem kaynaklı olmayan korozyon yada uygulama kaynaklı hasarlar, yapısal olmayan duvar, sıva benzeri elemanlarda gelen hasarlar binalarda hasar tespitinde dikkate alınmaz. Korozyon ve uygulama hatasından oluşabilecek hasarlar uzman inşaat mühendisleri tarafından ayrıca değerlendirilecek olup hasar tespitinde dikkate alınmaz.
Sıva Çatlağı Korozyon Nedenli çatlak ve kabuk atmaları
Taşıyıcı olmayan duvarlarda çatlamalar ve sıva düşmeleri yapısal hasar değildir.
Yapısal Eleman nedir ?
Yapının taşıyıcı sistemi ( betonarme binalarda kolon, kiriş, döşeme ) haricindeki diğer elemanlara verilen isimdir.
Yapılarda tipik hasar sebepleri nedir ?
Kesme kapasitesi yetersizliği; Yapının deprem hareketleri karşısında oluşturduğu yükleri, yapının taşıyıcı elemanlarının bu kesme kuvvetinin karşılayamadığı durumlarda ortaya çıkan durumdur. Kolon kesme kuvveti taşıma gücü yetersiz ise yaklaşık 45 derece eğimli çatlaklar şeklinde kesme çatlakları görülür.
Eğilme kapasitesi yetersizliği; Yapının deprem hareketleri karşısında oluşturduğu moment etkilerini yapının taşıyıcı elemanlarının bu moment etkisini karşılayamadığı durumlarda ortaya çıkan durumdur. Kolon ucunda ve yatay bir yanda betonda ezilme, diğer yanda yatay çatlaklar ile kiriş açıklık ortasında dik, eğilme momenti çatlakları oluşur.
Yumuşak kat; Yapının katları arasındaki rijitliğin farklı olması sebebiyle yumuşak kat düzensizliği oluşmaktadır. Kaba tabir ile zemin kat yüksekliği ile üzerindeki katların yüksekliklerinin farklı olması durumudur. Fakat zemin kattaki her yükseklik farkı yumuşak kata örnek olamaz yapı tasarımlarında bu konulara dikkat edilip gerekli statik önlemler alınmalıdır.
Zayıf Kolon Güçlü Kiriş; Taşıyıcı sistemi oluşturan elemanlardan kolonların kapasitesinin kirişlerin kapasitesinden fazla olması istenmektedir.
Düşey Taşıyıcı Süreksizliği: Taşıyıcı sistemi oluşturan kolonların, düşey yönde aynı eksende olmaları ve temele kadar inmeleri gerekmektedir. Düşey yönde kolon süreksizliği var ise yapının taşıyıcı sisteminde istenmeye durumlar oluşmaktadır.
Enine Yetersiz Donatı detayı : Etriye, kolon ve kirişler içerisinde yer alan boyuna donatıları saran, elemanın deforme olmasını önlemek için kullanılan, demirden yapılmış sargı elemanı olup taşıyıcı elemanların bina ve deprem yüklerine karşı büyük ölçüde direncini artıran donatılardır. Etriyelerin kancalı olması büyük önem taşımaktadır. Deprem yönetmeliklerimizde etriye montajları ile ilgili ayrıntılı bilgi yer almaktadır.
Kötü Zemin Şartları: Yapılarda oluşan hasarların en önemli nedenlerinden biriside zemin durumudur. Deprem Yönetmeliklerine göre yapılar tasarlanırken zemin etüd sonuçlarına göre tasarlanmakta olup gerekli görüldüğü durumlarda zemin iyileştirme yöntemleri uygulanmalıdır.
Düşük beton kalitesi ve uygulama hataları : Yapının taşıyıcı sisteminin ana unsurlarından olan beton kalitesi hazır betona geçildiği 2000'li tarihlerden itibaren giderek yükselmektedir. Yeni yapılarda kullanılan beton sınıfı C25-C30 arasında olup 2000 öncesi binalarda bu değer C5-C10 arasındadır. Ayrıca beton dökümü sırasında gerekli vibratör uygulamaları yapılmadığından beton sınıfı ne kadar iyi olsa da taşıyıcı sistemde yerleşen betonlar arasında boşluklar oluşmakta ve taşıyıcı sistemin dayanımı düşürmektedir.
Deprem Hasarının Sebepleri
Tek Etki
Eğilme Hasarı
Kesme Hasarı
Eksenel Yük Hasarı
Çoklu Etki
Eğilme ve kesme Etkileri
Kesme ve Eksenel Yük Etkileri
Eleman Hasarlarının Belirlenmesi
Taşıyıcı Eleman hasarlarının belirlenmesinde Çevre şehircilik bakanlığının oluşturduğu O, A, B, C ve D Tipi olmak üzere 5 adet hasar tipi bulunmakta olup bu hasarlar azdan çoğa göre sıralanmıştır. Hasar tipleri O Tipi Hasar hiç hasar görmemiş, A Tipi Hasar, 0.5mm çatlak genişliği, B Tipi Hasar 0.5mm ile 3 mm arasında olan çatlak ve kabuk ezilmeleri, C Tipi Hasar kabuk atması, D Tipi hasar donatı burkulması, çekirdek ezilmesi olarak tanımlanmıştır.
Eğilme Hasarlarının Belirlenmesi
Aşağıda yer alan resimde eğilme hasarlarını ve hasar tipi örnekleri verilmiştir.
Kesme Hasarlarının Belirlenmesi
Aşağıda yer alan resimde kesme hasarlarını ve hasar tipi örnekleri verilmiştir.
Hasar Tespitinde Genel Yaklaşım
Hasar tespiti yapılacak olan binalar önce dışarıdan gerekli görüldüğü durumlarda ise içerinden olmak üzere tespit yapmaktadır. Binada belirgin bir göçme ( kısmen veya tümden), belirgin kalıcı kat ötelemesi veya rijit dönme varsa hasar düzeyine yalnızca dışarıdan inceleme ile karar vermektedir. Dışarıdan inceleme ile karar verilememesi durumunda en çok hasar gören katta ( genelde zemin kat ) içeriden inceleme yapılmaktadır.
Dışarıdan inceleme adımları;
Bina dışı inceleme başlanır, bütünüyle yada bölgesel göçme varsa bina Ağır Hasarlıdır.
Dış inceleme; Eleman hasarları, oturma, katlar arası yer değiştirme varsa Ağır Hasarlıdır.
yukarıdaki durumlar yok ise içeriden incelemeye geçilir.
Aşağıdaki görseller dışarıdan incelemeye göre Ağır Hasarlıdır.
İçeriden inceleme adımları;
Bina hasar düzeyine dışarıdan karar verilememesi durumunda içeriden inceleme yapılır.
Kattaki kolon, perde veya kolon kiriş birleşim bölgelerinin en az 1 tanesi D Tipi ya da en az 2 tanesi C Tipi Hasar sınıflarında ise bina için doğrudan Ağır hasarlı denilebilir.
Kattaki kolon, perde veya kolon kiriş birleşim bölgelerinin en fazla 3 tanesi B tipi geri kalanlarının tamamı hasarsız ya da A tipi hasar sınıfında ise bina için doğrudan Hafif hasarlı denilebilir.
Yukarıdaki bu iki şarttan herhangi biri sağlanmıyorsa bina için Orta hasarlı denilmektedir. Yapı için detaylı mühendislik incelemesinin yapılması gerekmektedir.
Sakarya mimarlık ve mühendislik ofisi olarak binalarda deprem hasarının inşaat mühendisliğinin önemini artırdığı hatırlatmak isteriz. Binalarda deprem hasarının önlemenin ilk adımı güvenli yapı tasarımları ve bu tasarımları yapacak inşaat mühendisleri ile çalışma yapmaktır. Sakarya mühendislik olarak yapılarınızı deprem yönetmeliklerine uygun statik tasarımlarını yapmaktayız. Sakarya mühendislik projeleri ile ilgili deneyimli inşaat mühendisi kadromuzdan bilgi alabilirsiniz. Sakarya betonarme proje çizdirmek için bizi arayabilirsiniz. Onha Mimarlık ve Mühendislik depreme karşı güvenli yapılar tasarlamakta ve binalarda deprem hasarını en aza indirmeyi planlamaktadır.
Comentários